Yaz Budamaları:
Asmanın aktif devresinde yani
yapraklı olduğu dönemde yapılan budamadır. Bu işlemlerin bir kısmı (sürgün
aralama, koltuk alma) asmanın bütününü dengeleme amacıyla; ikinci bir kısmı
(yaprak aralama, tane seyreltme, salkım seyreltme, bilezik alma) üzüm miktarını
ve kalitesini dengeleme veya sadece üzüm kalitesini arttırmaya; üçüncü bir
kısmı ise (tepe alma, uç alma) olumsuz koşulların etkisini azaltmaya veya
yumuşatmaya yönelik uygulanmaktadır. Yaz budamaları dolaylı olarak bağda bitki
koruma uygulamalarının etkinliğini artıran uygulamalardır.
Bağlarda uygulanan başlıca yaz
(yeşil) budamaları;
1. Filiz ve obur sürgün alma
2. Sürgün kısaltma
a- Uç alma
b- Tepe alma
c- Koltuk alma
3. Yaprak alma
4. Salkım seyreltmesi
5. Bilezik alma
Filiz ve obur sürgün
alma: Asmadaki verimsiz
(salkımsız) sürgünlerin ve aynı gözdeki sekonder tomurcuklardan çıkan
sürgünlerin alınması işlemi “filiz alma” ve gövden çıkan sürgünlerin
çıkarılması işlemine “obur sürgün” alma işlemi denir. Genellikle asmanın aynı
gelişme döneminde yapılırlar. Bu şekilde omcanın geriye kalan verimli
sürgünleri daha iyi gelişir. Fazla obur dal oluşumu omcanın sert budandığını ya
da gereğinden fazla azotlu gübreleme veya sulama yapıldığını gösterir.
Yaz sürgünleri üzerinde
salkımlar görülünce yapılmalıdır. Daha geç yapılmasının asmayı zayıflatıcı
etkisi vardır.
Filiz alma
asmaya verilen şarjın (göz sayısı) düzenlenmesi ve asma gücü ile verimliliği
arasındaki dengeyi oluşturmak, asma üzerindeki vejetatif organları
biçimlendirmek, asmanın fazla dallanmasını önlemek, asmaya iyi bir havalanma ve
güneşlenme sağlamak, yeterli ve uygun sürgün bulunmaması durumunda yenileme
amacıyla yapılır.
Uç alma: Kuvvetli büyüyen verimli yazlık sürgünlerin uç
kısımlarının değişik uzunluklarda çıkarılması işlemidir. Yeşil sürgünler büyüme
noktasından itibaren 6-8, bazen 10-12 yaprak uzunluğundaki kısımlarının
çıkarılmasıdır. Bu işlem özellikle Goble şekli verilmiş desteksiz bağlarda
yaygın olarak yapılmaktadır. Uç alma işleminde genel prensip uç almanın
yapılmasından sonra son salkımın üzerinde 5-6 yaprak (boğum) kalmasıdır. En
uygun dönem sürgünlerin 40–45 cm olduğu devredir. Uç alma;
-Rüzgarlı yerlerde sürgünün
kırılmasını önlemek;
-Sık dikilmiş Goble bağlarında
sürgünlerin birbirine dolaşmasına mani olmak;
-Hızlı gelişmeyi frenlemek;
-Tane tutumunu arttırmak;
-Tanelerin şişmesini sağlamak;
-Silkmeyi önlemek ve kaliteyi
arttırmak;
-Kurak bağ bölgelerinde
gelişmeyi yavaşlatarak su sarfiyatını azaltmak amacıyla yapılır.
Tepe alma: Sürgünlerin
30 – 60 cm’lik kısımlarının kesilerek veya koparılarak çıkarılmasıdır. Haziran
– Temmuz aylarında yapılır. En uygun dönem sürgünlerin 90 – 100 cm olduğu
devredir. Sürgünlerin daha iyi odunlaşmasının sağlanması, yazlık sürgünler
üzerinde koltuk sürgünü gelişmesinin teşvik edilmesi amacıyla yapılır.
Koltuk
alma: Asmalarda,
özellikle uç ve tepe alma yapıldıktan sonra yaprak koltuklarındaki aktif gözler
uyanarak yeni sürgünler oluştururlar. Bu sürgünlerin koparılması işlemine “koltuk
alma” denir. Dengeli budanmış bağlarda sorun yaratacak kadar koltuklar
oluşmaz. Uç ve tepe almadan sonra omcaların havalanmasını ve güneşlenmesini
sağlamak amacıyla yapılır.
Yaprak alma: Güneşlenmenin yeterli olmadığı, sık dikildiği ve hızlı
geliştiği için bağlarda havalanmasının, hastalık kontrolünün güç olduğu
yörelerde salkımların etrafındaki veya omcaların iç kısımlarındaki bazı olgun
yaprakların koparılmasıdır. Yaprak almanın zamanını ve seviyesini iyi ayarlamak
gerekir. Sofralık yetiştiricilikte ve uygun terbiye sistemi oluşturulmamış
(duvar-goble) bağlarda güneşlenme ve havalanma açısından yaprak alma önemlidir.
En uygun yaprak alma zamanı
tanelerin irileştiği, üzerlerinin mumsu pus tabakası ile kaplandığı, yaprağın
fotosentez yapma özelliğini yitirdiği devredir. Bu da Temmuz sonuna denk
gelmektedir. Yaprak alma; güneşlenme ve havalanmayı sağlamak, mantari
hastalıkları önlemek, renklenme ve olgunlaşmayı sağlamak amacıyla
yapılmaktadır.
Salkım seyreltmesi: Çiçeklenmeden önce çiçek salkımlarının bir kısmının
koparılması veya çiçeklenmeden hemen sonra salkımların uçlarının veya bazı
çilkimlerinin koparılması işlemidir. İri taneli ve çok verimli çeşitlerde her
gözde bir sürgün, her sürgünde bir salkım kalacak şekilde seyreltme yapılır.
Seyrek ve dağınık salkım oluşturan çeşitlerde (Hamburg Misketi, Cardinal,
Emperor, Kozak Beyazı, Çavuş, Alphonse Lavellée) salkım seyreltme kaliteyi
arttıran bir uygulamadır. Seyreltme uygun makasla yapılmalıdır. Çiçekten önce
ve tane bağlama döneminde yapılmaktadır. Ürün kalitesini arttırmak, taneyi
irileştirmek, tane tutumunu arttırmak, salkımın homojen bir irilik ve renk
almasını sağlayarak kaliteyi arttırma amacıyla yapılmaktadır.
Bilezik alma: Asmanın gövde, kol, bir veya iki yıllık dalları
üzerinde 5 mm genişliğindeki kabuk ve floem tabakasının özel yapılmış çift
ağızlı makas veya bıçakla odun dokusunu zedelemeden çepeçevre çizilmesi veya
yüzük şeklinde çıkarılmasıdır. Bu uygulama ile üretilen besin maddelerinin,
bilezik alınan yerin alt tarafına geçmesi engellenmiş olunur. Bu durum,
salkımların tanelerin daha iri, gösterişli ve kaliteli oluşmasını sağlar.
Çekirdekli çeşitlerde bilezik almanın pek yararı bulunmasa da erkenci
çeşitlerde (Tarsus Beyazı, Cardinal, Perlette) ben düşmeden hemen sonra bilezik
alınması, tanelerin daha iyi renklenmesine sağlayarak olgunlaşmayı hızlandırır.
Çekirdeksiz
çeşitlerde tane tutumundan hemen sonraki (taneler 3-4 mm) dönemde yapılır.
Silkmeyi önlemek, tane ve salkım iriliğini arttırmak, tane tutumunu arttırmak,
erken olgunlaşmayı sağlamak amacı ile yapılır.